Oliwa z oliwek od wieków stosowana jest w kuchni śródziemnomorskiej. Nie tylko jest wyśmienitym uzupełnieniem wielu dań – ceniona jest również ze względu na swoje właściwości zdrowotne i pielęgnacyjne.
Oliwa z oliwek – co to jest?
Olej oliwkowy, czyli oliwa pozyskiwany jest z owoców oliwki europejskiej (Olea europaea L.). Jej drzewa porastają tereny basenu Morza Śródziemnego – Afrykę, Azję Zachodnią, Półwysep Arabski i Południową Europę.
Historia tego popularnego oleju sięga wielu lat wstecz. Badania wskazują, że używany był on już ponad 4 tysiące lat p.n.e. Chociaż oliwa najczęściej kojarzona jest ona z Grecją, wykorzystywały ją też ludy Palestyny, Babilonii, Indii.
Kolor, smak i aromat oliwy
Oliwa wyróżnia się charakterystycznym kolorem, smakiem i aromatem, które zależne są od odmiany zastosowanych oliwek oraz metody jej produkcji.
Barwa oliwy waha się od żółtozielonego aż do żółtego. W wyższych temperaturach jest przejrzysta, natomiast poniżej 15 stopni mętnieje. Jej smak jest lekko cierpki. Oliwa z młodych oliwek jest bardziej pikantna, natomiast ta z dojrzałych słodkawa. Zapachem przypomina owoce oliwne.
Metody produkcji oliwy z oliwek
Oliwa produkowana jest w wyniku dwóch procesów – tłoczenia na zimno lub na gorąco.
Rodzaje oliwy:
– Oliwa extra vergin – najbardziej wartościowa, tłoczona na zimno i nierafinowana. Otrzymywana jest z pierwszego tłoczenia w temperaturze pokojowej. Zawiera najwięcej prozdrowotnych składników, które nadają jej działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Ma najniższą kwasowość – poniżej 0,8. Nie należy jej podgrzewać, ponieważ traci wtedy swoje cenne substancje aktywne.
– Oliwa rafinowana – pozyskiwana podczas kolejnych tłoczeń i oczyszczana w trakcie procesu rafinacji w wysokiej temperaturze. Ze względu na ten proces jest pozbawiona wartościowych składników. Może być podgrzewana.
– Oliwa sansa, pomace – powstaje z wytłoczyn oliwnych po dodaniu chemicznych rozpuszczalników. To oliwa najniższej jakości. Nadaje się do smażenia.
Oliwa z oliwek – wartości odżywcze
Oliwa składa się z tłuszczu, dlatego ma dużo kalorii. Nie należy jednak z niej rezygnować – znajdujące się w niej składniki mają dobroczynne działanie na organizm człowieka.
1 łyżka (13,5 g) oliwy z oliwek zawiera:
– 120 kalorii
– 13,5 g tłuszczu, w tym 1,9 g kwasów tłuszczowych nasyconych
– 1,9 mg witaminy E
– 8,13 mcg witaminy K
Właściwości lecznicze oliwy z oliwek
Oliwa z oliwek zawiera duże ilości wartościowych kwasów tłuszczowych. Na 100 g oliwy składa się aż 79 g jednonienasyconych oraz 13 g wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Jest ona bogatym źródłem kwasu oleinowego, który zalicza się do jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. Dodatkowo zawiera witaminy E, K, związki fenolowe (polifenole), skwalen należący do triterpenów, sterole, niewielkie ilości wapnia i potasu.
Wykazuje silne działanie antyoksydacyjne – przeciwutleniające. Redukuje ilość wolnych rodników powodujących stres oksydacyjny. Uszkadzają one komórki ciała, prowadząc przez to do wielu schorzeń, w szczególności układu sercowo-naczyniowego. Działa również przeciwzapalne.
Schorzenia serca
Choroby serca są jedną z głównych przyczyn zgonów. W krajach, w których dominuje dieta śródziemnomorska, notuje się jednak niższą śmiertelność z tego powodu. Badacze upatrują tej prawidłowości między innymi we właściwościach oliwy z oliwek.
Zawarte w oliwie składniki wyróżniają się działaniem kardioochronnym, czyli chronią serce, a także redukują ciśnienie krwi. Ponadto oliwa ze względu na wysoką zawartość NNKT zmniejsza ilość „złego” cholesterolu LDL, który sprzyja miażdżycy.
Udar mózgu
Ze względu na obniżanie ciśnienia krwi oraz cholesterolu LDL oliwa z oliwek zmniejsza również ryzyko udarów.
Cukrzyca typu 2
Związki fenolowe w oliwie mają pomagać w metabolizmie glukozy i podnoszą wrażliwość tkanek na insulinę. Dzięki temu systematyczne stosowanie oleju z oliwek obniża ryzyko rozwinięcia się cukrzycy typu 2.
Zespół metaboliczny
W zespole metabolicznym diagnozuje się podwyższone ciśnienie krwi, poziomu glukozy, cholesterolu oraz nadmiar tkanki tłuszczowej w talii. Badania nad oliwą sugerują, że zmniejsza ona ryzyko jego wystąpienia.
Nowotwory
Przeciwutleniające i przeciwzapalne działanie oliwy powoduje, że ma ona właściwości antynowotworowe. Prowadzone w Hiszpanii badania wykazały, że spożywanie oliwy z oliwek przez kobiety zmniejsza ryzyko raka piersi.
Choroba Alzheimera
Ochronny wpływ oliwy na naczynia krwionośne może zapobiegać powstawaniu choroby Alzheimera. U osób, które już na nią chorują, oliwa ma spowalniać jej przebieg.
Zapalenia jelit
Związki aktywne w oliwie pomagają także w schorzeniach zapalnych jelit. Poprawę zauważono u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelit oraz nieswoistymi zapaleniami jelit.
Oliwa z oliwek w sztuce kulinarnej
Oliwa sprawdzi się w każdej kuchni. To uniwersalny olej, który nadaje się do wielu potraw – nie tylko greckich czy włoskich.
Pasuje do sałatek, surówek, pesto, past, a nawet do moczenia w niej pieczywa. Warto wtedy stosować oliwę z pierwszego tłoczenia. Do smażenia lepiej wybrać oliwę rafinowaną.
Kosmetyczne zastosowanie oliwy z oliwek
Składniki oliwy powodują, że może być ona stosowana jako naturalny kosmetyk. Na jej bazie powstaje też wiele gotowych produktów do kupienia w drogeriach.
Oliwa z oliwek pomaga w nawilżeniu i natłuszczeniu skóry, ma działanie regenerujące, łagodzące, a także przeciwstarzeniowe. Można używać jej do smarowania skóry, do kąpieli, demakijażu czy olejowania włosów.